Siapakah Penyusun Ilmu Tauhid?
Soal Jawab Agama
Ustaz Raja Ahmad Mukhlis
Penulis & Pendakwah
Ilmu tauhid dan ilmu akidah merupakan antara
inti pati risalah Islam yang disampaikan oleh Allah kepada para rasul, agar mereka
menyampaikannya kepada umat mereka. Maka, Allah sendiri merupakan penyampai utama
yang menyampaikan pedoman ajaran tauhid kepada umat manusia.
Bahkan, Allah-lah yang mula-mula menyeru ke
arah Ilmu Tauhid melalui para rasul-Nya yang mulia. Allah berfirman mafhumnya: "Maka ketahuilah, bahawa sesungguhnya tidak ada Hah
(Tuhan yang sebenar) selain Allah ..." (Muhammad 47: 19)
Q: Dalam
sejarah penyebaran ilmu tauhid kepada umat manusia, adakah wujud cabaran,
halangan ataupun ujian?
Risalah tauhid disampaikan oleh para rasul
Allah kepada manusia, sejak Nabi Adam a.s. sehinggalah Nabi Muhammad yang
risalah Baginda pula adalah untuk
seluruh manusia sehingga akhir zaman.
Setelah berlaku perkembangan ilmu pengetahuan
dalam kalangan umat Islam, timbul beberapa golongan yang sesat dalam bidang
akidah, lalu cuba merosakkan ajaran akidah Islam yang murni. Antaranya seperti
golongan Muktazilah, Jabbariyyah, Mujassimah dan banyak lagi.
Bertolak daripada itulah, lahir golongan
ulama yang kuat memperjuangkan akidah murni yang dipegang oleh Rasulullah serta
para Sahabat r.anhum. Mereka mendirikan hujah dalam membendung fahaman-fahaman
sesat itu.
Q: Siapakah
ulama yang kuat memperjuangkan akidah murni itu?
Mereka ialah daripada golongan al-Asha'irah
dan al-Maturidiyyah yang kedua-duanya dikenali sebagai golongan Ahlus Sunnah
wal Jamaah iaitu suatu golongan yang mewakili majoriti umat Islam yang diakui
kebenaran mereka oleh Rasulullah berdasarkan hadis-hadis mengenai as-Sawadh
al-A'zham.
Siapa sahaja yang bercanggah dengan kedua-dua
golongan ini dalam masalah akidah yang usul, bererti terkeluar daripada
kelompok as-Sawadh al-A'zham. Kedua-dua golongan ini mengembangkan
perbahasan-perbahasan ilmu tauhid
alam perbahasan yang lebih tersusun dan
ilmiah sejajar dengan perkembangan ilmu-ilmu agama yang lain. Bahkan, ilmu
tauhid yang dikembangkan oleh mereka bersifat lengkap dengan gabungan hujah
wahyu dan akal.
Adapun penyusun terawal ilmu tauhid dengan
manhaj Ahli Sunnah wal Jamaah secara lengkap dan terus diikuti sepanjang zaman
ialah Imam Abu al-Hasan al-Ash'ari. Beliau ialah Imam Abu al-Hasan 'Ali bin
Ismail bin Ishaq yang nasabnya bersambung kepada seorang Sahabat bernama Abu
Musa al-Ash'ari. Beliau ialah pengasas kepada mazhab al-Asha'irah dalam bab
akidah. Beliau lahir pada tahun 260 Hijrah dan meninggal dunia di Baghdad pada
tahun 324 Hijrah. Antara kitab utama beliau ialah kitab al-Luma'.
Q: Bagaimanakah
sanad pengajian atau pengambilan ilmu agama Imam Abu al-Hasan al-Ash'ari?
AImam al-Asy'ari mempelajari ilmu agama
daripada Imam Abu Ishaq al-Maruzi dan Imam Zakaria bin Yahya as-Saji dan mendalami
ilmu akidah Ahlus Sunnah daripada Sheikh Ibn Kullab Asy-Syafi'i. Imam Zakaria
bin Yahya as-Saji mendalami ilmu agama daripada Imam Al-Muzani dan Imam Rabi'i,
sedangkan kedua-duanya pula mempelajari ilmu agama khususnya feqah daripada
Imam al-Muzani dan Imam Ar-Rabi'i, yang kedua-duanya berguru kepada Imam
asy-Syafi'i. Imam asy-Syafi'i berguru dengan beberapa ulama, antaranya Imam
Malik bin Anas dan Imam Sufiyan bin 'Uyainah.
Imam Malik mempelajari ilmu agama daripada
Imam Rabi'ah Ar-Ra'y yang menerimanya daripada Sayidina Anas r.a., dan daripada
Imam Nafi'i yang menerimanya daripada Ibn Umar r.anhuma. manakala Imam Sufiyan
bin 'Uyainah mempelajari ilmu agama daripada Imam 'Amr bin Dinar, daripada
Sayidina Ibn Umar dan Sayidina Ibn Abbas. Sayidina Anas r.a., Sayidina Ibn Umar
r.a. dan Sayidina Ibn 'Abbas r.a. mengambil ilmu agama daripada Rasulullah S.A.W
Imam As-Subki khususnya dalam menggambarkan
tentang mazhab Al-Asy'ari dalam bidang aqidah dengan berkata:
"Ketahuilah bahawasanya Imam Abu
al-Hasan Al-Asy'ari tidaklah mengadakan suatu pendapat yang baru dan tidak juga
mengada-adakan mazhab yang baru. Beliau sebenarnya ialah orang yang membenarkan
dan menguatkan mazhab-mazhab as-Salaf (dalam akidah) dan membela apa yang
dipegang oleh para Sahabat Rasulullah S.A.W. Adapun menisbahkan (mazhab) kepada beliau
adalah dari sudut bahawasanya beliaulah yang memperkemaskan manhaj (akidah)
as-Salaf dengan kukuh lalu berpegang dengannya. Maka, beliau juga yang
mendirikan hujah-hujah dan dalil-dalil terhadap akidah as-Salaf tersebut lalu
orang yang mengikut manhaj dan penghujahan tersebut dan melalui jalan pendalil
akidah beliau dinamakan sebagai Asy'ari." [Tabaqat As-Syafi'iyyah 2/254]
Q: Selain
Imam Abu al-Hasan al-Ash'ari, siapa lagi penyusun terawal ilmu tauhid dengan
manhaj Ahli Sunnah wal Jamaah ini?
Abu Mansur Al-Maturidi Beliau ialah Imam Abu
Mansur Muhammad bin Muhammad bin Mahmud Al-Maturidi al-Hanafi yang meninggal
dunia pada tahun 333 Hijrah. Antara kitab beliau yang termasyhur adalah kitab
al-Tauhid yang menjadi rujukan dalam bidang ilmu tauhid. Beliau ialah pengasas
kepada mazhab al-Maturidiyyah dalam bab akidah.
Imam Abu Mansur al-Maturidi mengambil ilmu
akidah Islam ini daripada para ulama salaf yang mewarisinya daripada
sebaik-baik generasi iaitu generasi para Sahabat r.anhum yang mengambilnya
daripada Rasulullah S.A.W.
Daripada mereka berdua inilah berkembangnya
ilmu tauhid Ahli Sunnah wal Jamaah, menerusi murid-murid kepada manhaj mereka,
yang dikenali sebagai al-Asha'irah, yang dinisbahkan kepada al-lmam al-Ash'ari,
dan al-Maturidiyyah, yang dinisbahkan kepada al-lmam al-Maturidi.
Q: Apakah
komen atau ulasan para ulama terhadap kedua-dua imam besar dalam ilmu tauhid
ini?
Imam Azzabidi meriwayatkan bahawa: Imam Al-Khayali berkata
dalam Hasyiyah 'Ala Syarh AI-'Aqa'id : "Al-Asya'irah ialah Ahlus Sunnah
wal Jamaah. Disebutkan juga Ahlus Sunnah wal Jamaah kepada golongan
al-Maturidiyyah pengikut Imam Abu Manshural-Maturidi..." [lihat ittihaf
Saadah Al-Muttaqin]
Imam Ibn Rusyd Al-Maliki ketika ditanya
tentang al-Asya'irah dan al-Maturidiyah, maka beliau menjawab: "Mereka
adalah yang dinamakan sebagai imam-imam yang menjadi ikutan, iaitu dengan
mengikuti mereka, merupakan suatu kewajipan kerana mereka membela syariat
(bahkan akidah Islam), membatalkan kesesatan fahaman yang songsang. Tiada siapa
yang menyesatkan mereka melainkan dia (orang itu) ialah seorang yangjahil
ataupun seorang ahli bid'ah." [lihatAi- Fatawa 2/802]
Imam Ahmad Ibn Hajar Al-Haithamil berkata:
"Ahli bid'ah ialah orang yang berpegang dengan pegangan yang berbeza
dengan akidah Ahlus Sunnah. Adapun Ahlus Sunnah ialah akidah yang dipegang oleh
Abu al-Hasan Al-Asy'ari, Abu Manshur al-Maturidi dan mereka yang mengikut
(manhaj) kedua-duanya.
[lihat Al-Fatawa Al-Hadithiyyah m/s205]
Mutiara Kata: "Jika engkau melihat
ramai yang sibuk dengan dunia, maka sibukkanlah dirimu dengan akhirat."
(Ibrahim bin Adham)
Q&A Isu 27
